Η νέα γενιά εμβολίων

Μέχρι σήμερα τα εμβόλια προλάμβαναν. Οι επιστήμονες όμως πειραματίζονται τώρα σ' ένα εντελώς νέο είδος που θεραπεύει ακόμα και θανατηφόρες ασθένειες όπως ο καρκίνος.

Στο εργαστήριο απομονώνονται ανοσοποιητικά κύτταρα, τα οποία εισέρχονται στον
οργανισμό σε ενέσιμη μορφή και εξαπολύουν επίθεση εναντίον των καρκινικών κυττάρων.

Στο εργαστήριο απομονώνονται ανοσοποιητικά κύτταρα, τα οποία εισέρχονται στον οργανισμό σε ενέσιμη μορφή και εξαπολύουν επίθεση εναντίον των καρκινικών κυττάρων. Μια νέα γενιά εμβολίων εμφανίζεται στο προσκήνιο. Η ιδιαιτερότητά τους συνίσταται στο γεγονός ότι ενώ τα κλασικά εμβόλια μαθαίνουν στο ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίζει εξασθενημένα, νεκρά ή τμήματα ενός πιθανού εισβολέα, τα νέα εμβόλια προσαρμόζονται με γονιδιακή τεχνική στο πρόβλημα που αντιμετωπίζει κάθε ασθενής ξεχωριστά, παρέχοντας νέες δυνατότητες. Το εμβόλιο του μέλλοντος θα θεραπεύει διάφορες ασθένειες.

Το εμβόλιο θεωρείται μακράν η καλύτερη μέθοδος προστασίας από τις ασθένειες. Σήμερα οι ερευνητές υιοθετούν πολλές στρατηγικές παρασκευής εμβολίων, για την αποτελεσματική πρόληψη των περισσότερων ασθενειών. Το πλεονέκτημα με τα εμβόλια είναι πως, πέρα από το χαμηλό τους κόστος και την εύκολη χρήση τους, δεν προκαλούν -στις περισσότερες των περιπτώσεων- παρενέργειες, ενώ επικρατούν των ασθενειών πριν από την εκδήλωσή τους.

Τα εμβόλια παρασκευάζονται έτσι, ώστε το ανοσοποιητικό σύστημα να εκπαιδεύεται για να αναγνωρίζει ως εισβολείς τους μικροοργανισμούς ή τα καρκινικά κύτταρα που ευθύνονται για την πρόκληση ασθενειών. Ετσι δημιουργούνται αντισώματα τα οποία, σε πρώτη φάση, εξοντώνουν τον εχθρό, ενώ στη συνέχεια παραμένουν στα λευκά αιμοσφαίρια του οργανισμού. Αν κάποιος προσβληθεί από τον επικίνδυνο εχθρό πολλά χρόνια αργότερα, τα αντισώματα καραδοκούν. Αναγνωρίζουν αμέσως τον εχθρό και επιτίθενται, συντρίβοντάς τον. Κι αυτό πριν καν ο υποψήφιος ασθενής αντιληφθεί τα συμπτώματα.

Τα τελευταία χρόνια η παρασκευή των εμβολίων σημειώνει άλματα. Τα κλασικά εμβόλια, που γίνονται με ένεση εξασθενημένων μικροοργανισμών και μαθαίνουν στο ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίζει και να καταπολεμά έναν επιτιθέμενο μικροοργανισμό, ώστε το σώμα να αποκτά ανοσία στην ασθένεια, θεωρούνται εξαιρετικά αποτελεσματικά. Γι' αυτό εξάλλου και η χρήση τους παγκοσμίως παραμένει σταθερή.

Η γονιδιακή τεχνική χρησιμοποιείται για την παρασκευή μικρών και εύκολα αναγνωρίσιμων τμημάτων του εισβολέα. Η διαδικασία λαμβάνει χώρα είτε στα τρυβλία του εργαστηρίου (Petri dishes) είτε στο ίδιο το σώμα του ασθενούς, έτσι ώστε η δράση του εμβολίου να είναι εξατομικευμένη.

Η συγκεκριμένη εξέλιξη παρέχει νέες δυνατότητες σε ό,τι αφορά τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας των εμβολίων.

Ετσι, πλέον δεν προλαμβάνουν απλώς τις ασθένειες, τις θεραπεύουν. Τα θεραπευτικά εμβόλια, όπως ονομάζονται, προγραμματίζονται για την εξολόθρευση των ασθενών κυττάρων και όχι του μικροοργανισμού που έχει προξενήσει την ασθένεια.

Ετσι παρέχονται στους γιατρούς, μεταξύ άλλων, νέα όπλα κατά του καρκίνου, στο κομβικό εκείνο σημείο όπου η θεραπευτική αγωγή ισορροπεί στην κόψη του ξυραφιού: στην καταπολέμηση των κυττάρων του ασθενούς που νοσούν και την προστασία παράλληλα των υγιών κυττάρων του ίδιου ιστού.

Το 2010 εγκρίθηκε στις ΗΠΑ το πρώτο στον κόσμο θεραπευτικό εμβόλιο κατά του καρκίνου. Αν και δεν θεραπεύει την ασθένεια, αποδείχθηκε ωστόσο ότι μπορεί να παρατείνει τη ζωή των πασχόντων από τον καρκίνο του προστάτη που δεν επιδέχονται άλλης θεραπευτικής αγωγής.

Το εμβόλιο αυτό θεωρείται πολύ ιδιαίτερο. Οι γιατροί λαμβάνουν από τον ασθενή ανοσοποιητικά κύτταρα, τα οποία και εκπαιδεύουν στο εργαστήριο στην αναγνώριση των καρκινικών κυττάρων. Στη συνέχεια εισάγονται πάλι με ένεση στον ασθενή, απ' όπου εξαπολύουν την επίθεσή τους στα καρκινικά κύτταρα. Αλλοι ερευνητές στο Κλίβελαντ των ΗΠΑ εργάζονται στην ανάπτυξη θεραπευτικού εμβολίου για την αντιμετώπιση του καρκίνου του στήθους.

Πειράματα που έχουν διενεργηθεί σε ποντίκια έχουν μέχρι στιγμής καταδείξει την ικανότητα του εμβολίου να μειώνει στο μισό την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων, γεγονός που ενδεχομένως επαρκεί για την ενεργοποίηση των αμυντικών μηχανισμών του οργανισμού, είτε εξοντώνοντας τα καρκινικά κύτταρα είτε, απλά, παρέχοντας στις άλλες θεραπευτικές αγωγές το συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι της ασθένειας.

Ο καρκίνος δεν είναι η μοναδική θανατηφόρα ασθένεια στον κόσμο που οι ερευνητές επιδιώκουν να καταπολεμήσουν με νέα εμβόλια. Το 2009, ύστερα από τη διενέργεια πειραμάτων διάρκειας τριών ετών σε 16.395 υγιείς Ταϊλανδούς, αποδείχθηκε πως ο κίνδυνος να ασθενήσουν από τον θανάσιμο ιό HIV θα μπορούσε να μειωθεί κατά 31% μέσω του προληπτικού εμβολιασμού. Είναι η πρώτη φορά που ένα εμβόλιο κατά του HIV έχει δώσει θετικά αποτελέσματα. Αισιόδοξα είναι και τα μηνύματα που αφορούν την παρασκευή εμβολίων κατά της ελονοσίας. Η καταπολέμηση της συγκεκριμένης ασθένειας θεωρείται εξαιρετικά δύσκολη, καθώς το παράσιτο που την προξενεί περνά από αλλεπάλληλα εξελικτικά βήματα και διαφοροποιήσεις μέσα στον οργανισμό, δυσκολεύοντας την αναγνώρισή του από το ανοσοποιητικό σύστημα.

Η έρευνα για τα νέα εμβόλια συμβαδίζει με την ανάπτυξη των ενισχυτικών, όπως ονομάζονται, ουσιών. Οι ενισχυτικές ουσίες περιλαμβάνονται στο εμβόλιο, παρακινώντας το ανοσοποιητικό σύστημα για σφοδρότερη επίθεση εναντίον των εχθρών του οργανισμού. Από κοινού συγκροτούν ένα θανατηφόρο κοκτέιλ κατά των μικροοργανισμών που προξενούν τις ασθένειες, καθώς και κατά των κυττάρων που νοσούν. Ο στόχος που έχει τεθεί είναι σε μερικά χρόνια να μπορούμε με ένα απλό τσίμπημα να θεραπεύουμε ή να προλαμβάνουμε ακόμη και τις πιο σοβαρές ασθένειες.

© Science Illustrated - ΠΗΓΗ: www.enet.gr